ژانویه 14, 2019
خورش
به مناسبت سالروز درگذشت سیدجعفر شهیدی
شهیدی؛ روایتگر بی بدیل تاریخ اسلام
به گزارش سایت خبری بروجرد
سیدجعفر شهیدی از دانشمندان و مفاخر بزرگ ادبی ایران به شمار می رود که تلاش های خستگی ناپذیری برای فرهنگ لغات فارسی انجام داد و بسیاری از آثار تاریخ اسلام به کوشش این روایتگر بی بدیل روایت شده است.
به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ فرهنگ ایران زمین شخصیت هایی دارد که از آنان با پیشوند «علامه» یاد می‌شود؛ افرادی که دانش آنها محدود به یک رشته نیست و عمری را در تحصیل در علوم جدید و دانشگاهی سپری کرده اند و در علوم سنتی و قدیمی ایران تبحر خاصی دارند که سیدجعفر سجادی(شهیدی) یکی از آخرین بازمانده های آنها بود.
وی در ۱۲۹۷خورشیدی در بروجرد دیده به جهان گشود. تحصیل ابتدایی و اندکی از متوسطه را در همان شهرگذراند و ادامه آن را در تهران به انجام رساند. سپس در ۱۳۲۰خورشیدی برای تحصیل علوم دینی و فقه و اصول راهی نجف شد و تحصیلات حوزوی را در آن شهر تا حد رسیدن به درجه اجتهاد ادامه داد اما به سبب بیماری که داشت مجبور شد به ایران بازگردد. وی ابتدا به نام سجادی معروف بود اما بعدها تغییر شهرت داد و با نام شهیدی در مراکز علمی و دانشگاهی شهرت یافت.
شهیدی برای گذران زندگی و به منظور ترجمه متون عربی، نزد کریم سنجابی وزیر فرهنگ وقت می رفت که پس از مدتی شروع به تدریس در دبیرستان ابومسلم کرد و با توجه به اهمیت مدرک تحصیلی در میزان حقوق، بدون شرکت در کلاس‌ها موفق به دریافت لیسانس الهیات شد.
**همکاری با علی اکبر دهخدا
رفت و آمد شهیدی با محمد معین، باب آشنایی وی را با علی‌اکبر دهخدا فراهم کرد. سپس علامه دهخدا از شهیدی دعوت به همکاری می کند و در نامه‌ای به مهدی آذر وزیر فرهنگ وقت نوشت: «او اگر نه در نوع خود بی‌نظیر ولی کم‌نظیر است.» دهخدا در این نامه می‌خواهد که به جای ۲۲ ساعت به او ۶ ساعت تدریس اختصاص دهند تا بقیه وقتش را در لغت‌نامه دهخدا بگذراند. به این ترتیب شهیدی معاونت لغت نامه دهخدا را به عهده گرفت.
شهیدی تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی را تکمیل کرد و از محضر جلال همایی و بدیع الزمان فروزانفر بهره ها برد و سرانجام در ۱۳۴۰خورشیدی با اخذ درجه دکتری در این رشته، در دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد. وی در ۱۳۴۶خورشیدی به ریاست موسسه دهخدا منصوب شد که تا آخر عمر با همکاری گروهی از یاران دهخدا و مولفان دیگر به کار تدوین لغت‌نامه دهخدا و لغت‌نامه فارسی مشغول بود.
**تالیفات
شهیدی تالیفات زیادی را در زمینه تاریخ اسلام از خود به جای گذاشته است. یکی از نخستین نگارش های تاریخی وی کتاب «جنایات تاریخ» بود. از دیگر تالیف های او می توان از «مهدویت در اسلام، چراغ روشن در دنیای تاریک یا زندگانی امام سجاد(ع)، کتاب پس از پنجاه سال (پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین (ع))، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، زندگانی حضرت فاطمه (س)، آشنایی با زندگانی امام صادق(ع) ، زندگانی علی بن الحسین(ع)، ستایش و سوگ امام هشتم در شعر فارسی و … نام برد.
این نویسنده شهیر در ۱۳۳۷خورشیدی تصحیح براهین العجم، اثر محمدتقی سپهر را به همراه تهیه حواشی و تعلیقات و در ۱۳۴۱خورشیدی تصحیح دره نادره اثر میرزا مهدی خان استرآباد انجام داد.
«ابوذر غفاری نخستین انقلابی اسلام» و «شیر زن کربلا» اثر بنت الشاطی و «انقلاب بزرگ» اثر دکتر طه حسین و نهج‌البلاغه از آثار ترجمه‌ای او هستند.
کتاب پس از پنجاه مربوط به شهیدی به زبان‌های عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ژاپنی و اردو و نیز کتاب زندگانی حضرت فاطمه(س) به زبان ترکی استانبولی و عربی و همچنین تاریخ تحلیلی اسلام به زبان‌های عربی، یونانی ترجمه شده است.
شهیدی همچنین بیش از یکصد مقاله به زبان فارسی و عربی دارد که قسمتی از مقاله‌های فارسی او در مجموعه‌ای به نام (از دیروز تا امروز) گردآوری و چاپ شده و مقاله‌های عربی او نیز در مجله‌های ایران، الجزیره و عراق چاپ شده‌اند.
**شیوه تاریخ نگاری
شهیدی تاریخ را به عنوان دانشی که تنها به زندگی گذشتگان می‌پردازد، نمی شناخت بلکه آن را روزانه برای بیان نیازها و چالش های موجود در جوامع اسلامی می دانست و همواره بر آن بود تا آثار تالیفی خود را به سمت و سوی نیازهای امروزی جامعه هدایت کند.
جایگاه وی در میان تاریخ نویسان معاصر چشمگیر است. آثار و نوشته‌هایش مورد استفاده و استناد پژوهشگران استادان و دانشجویان قرار دارد اما آنچه وی را از معاصرانش ممتاز و متمایز می‌کند اهتمام به تاریخ تشیع است زیرا بسیاری از جنبه‌های تاریخ سیاسی و اجتماعی تشیع از طرف تاریخ نویسان مسلمان مورد غفلت قرار گرفته بود که شهیدی این جنبه ها را با رویکرد های امروزی بازکاوی و بازخوانی کرد که آثار وی درباره زندگی حضرت فاطمه(س)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام صادق(ع) نمونه‌های بارز این تلاش ها است.
شهیدی در تحلیل اسناد و جریان های تاریخی با دقت و احتیاط فراوان عمل می‌کرد. به عنوان نمونه در کتاب زندگی علی بن حسین در باب نام های گوناگون مادر امام به ویژه شهربانو چالش ظرفی را در پژوهش های تاریخی مطرح می‌کند که عدم دقت و تامل تاریخ‌نویسان گذشته درباره داستان شهربانو را نشان می‌دهد.
همچنین از ویژگی های برجسته سبک و شیوه این تاریخ نویس اسلام در تدوین کتاب‌های تاریخی بهره گیری از آموزه های قرآنی و حدیثی است. ایجاد چنین پیوندی نشان دهنده رویکرد دینی و تحلیل عمیق وی از جریان‌های تاریخی است.
شهیدی شیوه و سبک ویژه در تدوین و نگارش کتاب‌های تاریخی دارد. حقیقت جویی، پرهیز از تعصب قومی و مذهبی، دقت در بررسی جریان های تاریخی، روشنی و صراحت بیان، پرهیز از اغراق و مبالغه، استناد به منابع معتبر تاریخی و رویکرد نقدی به آنها از ویژگی ها و سبک های زبانی وی در دانش تاریخ بودند.
**افتخارات
شهیدی در ۱۳۶۹خورشیدی برای ترجمه نهج البلاغه و در ۱۳۸۵خورشیدی برای نگارش کتاب تاریخ تحلیلی اسلام برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. وی همچنین از دانشگاه پکن دکتری افتخاری گرفت و در ۱۳۷۴خورشیدی نیز موفق شد تا نشان درجه یک علمی را از آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهوری وقت دریافت کند.
از این استاد تاریخ اسلام کتابخانه‌ای ۳۰ هزار جلدی در نارمک تهران به جای مانده است. وی در ۱۳۷۴خورشیدی منزل مسکونی خود در نارمک تهران را به شهرداری واگذار کرد. این خانه در همان سال به کتابخانه عمومی تبدیل شد. پس از درگذشت شهیدی، اتاقی در این کتابخانه به موزه نگهداری برخی آثار او اختصاص داده شده است.
**درگذشت
سرانجام این اسلام پژوه پس از عمر تلاش و کوشش در راه تاریخ اسلام در ٢٣ دی ١٣٨۶ خورشیدی بر اثر کهولت سن و بیماری دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در ۲۶ دی از محل بنیاد لغت‌نامه دهخدا به طرف دانشگاه تهران تشییع شد و در امام زاده عبدالله در شهرری به خاک سپرده شد./ایرنا
